Τα Λείβηθρα θεωρούνται η πατρίδα του Ορφέα, ίσως η περιοχή που γίνονταν οι αρχαιότερες μυστηριακές τελετές και όπου λατρεύονταν οι Λειβηθρίδες Mούσες.Ο Πλούταρχος αναφέρει, ότι υπήρχε ξύλινο άγαλμα του Ορφέα από κυπαρίσσι στην πόλη (Πλούταρχος, Αλέξανδρος 14,5). Η παράδοση κάνει λόγο, επίσης, ότι ο Ορφέας πρέπει να γεννήθηκε, να έζησε ή να πέθανε εδώ ή στη γειτονική πόλη της Πίμπλειας.

Η πόλη βρισκόταν, σύμφωνα με το Στράβωνα, στους πρόποδες του Ολύμπου κοντά στην Πίμπλεια που με τη σειρά της ήταν κοντά στο Δίον. Η ίδια πηγή αναφέρει, επίσης, ότι ήταν κτισμένα "εν τω Ολύμπω" και μάλιστα στο νοτιότερο τμήμα, εκεί που το βουνό στρίβει από τη θεσσαλία και κοιτά προς Μακεδονία. Η αρχαία πόλη καταστράφηκε ολοκληρωτικά όταν πλημμύρισε ο χείμαρρος Συς.


Πρόκειται για μια αρχαία πόλη με ακρόπολη που βρίσκεται στη θέση Κανάλια στην είσοδο της μεγάλης πτυχής που χωρίχει τον Κάτω από τον Άνω Όλυμπο. Η αρχαία πόλη είναι κτισμένη ανάμεσα στην Παλιά Λεπτοκαρυά και τη Σκοτίνα, στην είσοδο της μεγάλης πτυχής που χωρίζει τον Κάτω από τον Άνω Όλυμπο. Στην περιοχή ρέουν πολλοί χείμαρροι που συμβάλλουν στην κοίτη του χειμάρρου της Ζηλιάνας. Τη θέση της πόλης είχαν αναζητήσει ήδη από τον περασμένο αιώνα οι ξένοι ερευνητές. Το 1954 ο έφορος αρχαιοτήτων θεσσαλονίκης Κοτζιάς ανακοίνωσε ότι την είχε επιτέλους ανακαλύψει στη θέση Κανάλια στην είσοδο της μεγάλης πτυχής που χωρίχει τον Κάτω από τον Άνω Όλυμπο.

Ο αρχαιολογικός χώρος συμπεριλαμβάνει την πόλη, την ακρόπολη και το νεκροταφείο, περιβάλλεται από χειμάρρους που καλύπτονται από αιωνόβιο πλατανόδασος, η έκτασή του είναι 1.500 τ.μ. περίπου και αποτελεί τμήμα του κηρυγμένου αρχαιολογικού και ιστορικού χώρου του ορεινού όγκου του Ολύμπου.


Η αρχαία ακρόπολη ορίζεται από δύο χειμάρρους (Γρίβα και Καβουρόλακα), οι οποίοι συγκλίνουν σε κοινή κοίτη, με το όνομα Ζηλιάνα. Πρέπει να εγκαταλείφθηκε τα ελληνιστικά χρόνια σύμφωνα με τα ευρήματα. Μέρος του οχειρωματικού περιβόλου έχει καταρρεύσει στην κοίτη του χειμάρρου Γρίβα. Σήμερα, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση έχουν αποκαλυφθεί τμήματα του αρχαίου περιβόλου, που αποτελείται από γωνιασμένους λίθους, καθώς και άλλα οικοδομικά λείψανα, που έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές και αλλοιώσεις από τις φυσικές και τις αρχαιοκαπηλικές παρεμβάσεις.

Ο αρχαίος οικισμός αποκαλύφθηκε στα υψώματα βορειοδυτικά της Ακρόπολης. Τμήματα τοίχων από αργόλιθους, δάπεδα εσωτερικών χώρων, λιθόστρωτοι δρόμοι, νομίσματα και ειδώλια δίνουν μια εικόνα από της δόμησης και της κοινωνίας της πόλης. Τα αρχαιολογικά ευρήματα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη περιοχή κατοικήθηκε από τα προϊστορικά ίσως χρόνια μέχρι και τα βυζαντινά. Ιδιαίτερη σημασία για την προϊστορία της Mακεδονίας έχουν τα νεκροταφεία της Ύστερης Εποχής του Xαλκού (13ος - 12ος αι. π.X.) με άφθονα κτερίσματα. Τα ευρήματα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Δίου.


Οι ανασκαφές βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, ώστε τα συμπεράσματα για τις χρονολογικές φάσεις, τη δομή της πόλης και τη κοινωνία της να μην επαρκούν για ασφαλή συμπεράσματα.

Πρόσβαση στον Αρχαιολογικό Χώρο:

Η προσέγγιση στο χώρο, που βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ. από τη θάλασσα και την εθνική οδό μπορεί να γίνει από το οδικό δίκτυο που οδηγεί προς την Καρυά ή πεζοπορώντας από το διπλανό χωριό της Σκοτίνας μέσα από το πλατανόδασος