Αρχαία πόλη της Χαλκιδικής κοντά στο μυχό του κόλπου της Κασσάνδρας, τέσσερα χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Η λέξη "Όλυνθος" είναι προελληνική και σημαίνει "αγριοσυκιά". Στην περιοχή κατοικούσαν άνθρωποι από την ύστερη νεολιθική εποχή. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στην Όλυνθο είχαν εγκατασταθεί Βοττιείς (λαός που κατοικούσε ανάμεσα στους ποταμούς Αξιό και Λουδία) αλλά τους έδιωξαν από εκεί οι Μακεδόνες.


Στη διάρκεια του Χρυσού Αιώνα (5ος π.Χ.) ξανακτίστηκε ακολουθώντας το ιπποδάμειο σύστημα, σε τετράγωνα με πλατύς δρόμους και τέλεια συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης, μάρτυρες του υψηλού βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της. Η αρχαία Όλυνθος είναι μια από τις καλύτερα διατηρημένες κλασικές ελληνικές πόλεις. Θαυμάσια είναι τα ψηφιδωτά δάπεδα που ήρθαν στο φως, τα οποία είναι τα αρχαιότερα γνωστά ελληνικά ψηφιδωτά, πρόδρομοι των εντυπωσιακών ψηφιδωτών του Δίου, των Αιγών και της Πέλλας.


Στους Μηδικούς πολέμους (αρχές Ε΄ π.Χ. αιώνα) η ΄Ολυνθος αντιστάθηκε ηρωικά στους Πέρσες. Οι Πέρσες όμως την κατέστρεψαν τελικά και την παρέδωσαν στους Χαλκιδείς. Στον Δ΄ π.Χ. αιώνα η πόλη έφτασε σε μεγάλη ακμή και έγινε η πρώτη πόλη της Χαλκιδικής. ΄Ηταν κέντρο ισχυρής συμμαχίας των γύρω πόλεων. Στον καιρό του Αμύντα Γ΄ (396-369), βασιλιά της Μακεδονίας, οι Ολύνθιοι και οι σύμμαχοί τους κατέλαβαν την Πέλλα. Αργότερα ήρθαν σε σύγκρουση με τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι κατέλαβαν την Όλυνθο (379 π.Χ.).


Όταν ο Φίλιππος άρχισε να υλοποιεί τα επεκτατικά του σχέδια, συμπεριφέρθηκε φιλικά προς τους Ολυνθίους, αναζητώντας όμως αφορμή για να στραφεί έπειτα εναντίον τους. Η αφορμή του δόθηκε όταν οι αδερφοί του και αντίπαλοί του κατέφυγαν στην πόλη. Οι Ολύνθιοι κάλεσαν σε βοήθεια τους Αθηναίους και ο πόλεμος φάνηκε να γενικεύεται. Αλλά ο Φίλιππος είχε οργανώσει ισχυρό μακεδονικό κόμμα μέσα στην πόλη, κατόρθωσε να πείσει τους Ολυνθίους για τις καλές του προθέσεις και να αποτρέψει τη σύγκρουση. Το 349 π.Χ. όμως απέρριψε το προσωπείο και παρά τη βοήθεια των Αθηναίων κατέλαβε την πόλη (348 π.Χ.) και την κατέστρεψε μαζί με άλλες 32 πόλεις της Χαλκιδικής.

Από τότε η Όλυνθος έμεινε ακατοίκητη. Λέγεται μάλιστα πώς ο Μέγας Αλέξανδρος, παρόλο που εκτιμούσε πολύ τον Ολύνθιο φιλόσοφο Καλλισθένη, αρνήθηκε να ικανοποιήσει την παράκλησή του και να ξαναχτίσει την Όλυνθο.


Εισιτήρια Ολόκληρο: €3, Μειωμένο: €2